Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) προκαλούνται από μια μεγάλη ποικιλία βακτηρίων, ιών και παρασίτων που μεταδίδονται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), αποτελούν 1 από τους 5 τύπους ασθενειών για τις οποίες οι ενήλικες σε όλο τον κόσμο αναζητούν συχνότερα ιατρική βοήθεια(7).
Ποσοστό έως και 90% των ΣΜΝ είναι ασυμπτωματικά προκαλώντας σημαντική μετέπειτα νοσηρότητα στους ενήλικες(1), ενώ παράλληλα η νόσηση εγκύων γυναικών μπορεί να προκαλέσει σοβαρή εμβρυϊκή και νεογνική βλάβη(7).
Η αποτελεσματική και έγκαιρη εργαστηριακή ανίχνευση των ΣΜΝ επιτρέπει την εφαρμογή κατάλληλων θεραπευτικών σχημάτων και μπορεί ενδεχομένως να αποτρέψει τη μετάδοση και να μειώσει τη συνολική εμφάνισή τους(2).
Στην ενότητα «Μικροβιολογικές εξετάσεις – Ερμηνεία» της f-anazitisi έχουν ενσωματωθεί οι διαγνωστικές εξετάσεις για τα συχνότερα ΣΜΝ, με πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν τους επαγγελματίες υγείας να ερμηνεύσουν σωστά τα εργαστηριακά αποτελέσματα ώστε να καθοδηγήσουν τους ασθενείς τους.
Case study: Ορολογικός έλεγχος σύφιλης
Η σύφιλη είναι μια πολυσυστηματική λοίμωξη που προκαλείται από την ωχρά σπειροχαίτη (Treponema pallidum). Είναι συνήθως σεξουαλικώς μεταδιδόμενη (επίκτητη) αλλά μπορεί επίσης να μεταδοθεί κάθετα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, προκαλώντας συγγενή σύφιλη(3,5).
Παγκοσμίως, υπάρχουν περίπου 6.000.000 νέες περιπτώσεις σύφιλης ετησίως σε άτομα ηλικίας μεταξύ 15 και 49 ετών. Διεθνώς, >300.000 εμβρυϊκοί και νεογνικοί θάνατοι αποδίδονται στη σύφιλη, ενώ επιπλέον 215.000 βρέφη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου(5). Στην Ελλάδα το έτος 2023 δηλώθηκαν 911 επιβεβαιωμένα κρούσματα πρώιμης σύφιλης, εκ των οποίων τα 837 αφορούσαν άνδρες (91.88%) και τα 72 γυναίκες (7.9%)(3).
Συστάσεις ελέγχου
Ο εργαστηριακός έλεγχος της σύφιλης συνιστάται σε(3):
- Άτομα με συμπτωματολογία συμβατή με σύφιλη
- Άτομα που έχουν διαγνωστεί πρόσφατα με άλλο ΣΜΝ
- Άτομα με σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου
- Όλες τις έγκυες στο 1ο τρίμηνο της κύησης, κατά τη διάρκεια του 3ου τριμήνου (28-32 εβδομάδες) και κατά τον τοκετό
- Όλους τους αιμοδότες και δότες παραγώγων αίματος και συμπαγών οργάνων
Οροδιαγνωστικές εξετάσεις
Οι οροδιαγνωστικές εξετάσεις είναι το μόνο μέσο για τον έλεγχο των ασυμπτωματικών ατόμων και είναι οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες μέθοδοι για τη διάγνωση ασθενών που παρουσιάζουν σημεία και συμπτώματα που υποδηλώνουν σύφιλη. Οι ορολογικές εξετάσεις για τη σύφιλη μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ευρέως σε μη ειδικές τρεπονεμικές δοκιμασίες (NTTs) και ειδικές τρεπονεμικές εξετάσεις (TTs)(3,4):
Μη ειδικές τρεπονημικές (NTTs)
Πραγματοποιούνται για την ανίχνευση ολικών αντισωμάτων (IgM και IgG) που στρέφονται κατά των λιποειδών αντιγόνων, όπως η καρδιολιπίνη και η λεκιθίνη(5), και περιλαμβάνουν τις δοκιμές κροκίδωσης (κατακρήμνισης) RPR και VDLR(4).
Θετικοποιούνται περίπου 6 εβδομάδες από τη μόλυνση και εντός 10-15 ημερών από την εμφάνιση του πρωτογενούς έλκους. Ο έλεγχος του τίτλου των αντισωμάτων είναι ιδιαίτερα χρήσιμος στην παρακολούθηση της δραστηριότητας της νόσου και στην ανταπόκριση στη θεραπευτική αγωγή(3).
Ειδικές τρεπονημικές (TTs)
Είναι ποιοτικές δοκιμασίες που πραγματοποιούνται στον ορό για την ανίχνευση αντισωμάτων (συνήθως IgG αλλά περιστασιακά IgM) έναντι μιας ποικιλίας αντιγόνων του Treponema pallidum(5). Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ανοσοδοκιμασίες EIA και CLIA, η δοκιμασία αιμοσυγκόλλησης (TPHA) και η δοκιμασία απορρόφησης αντισωμάτων FTA-Abs(3,5).
Οι αντιδράσεις αυτές θετικοποιούνται κατά προσέγγιση 5-15 ημέρες από την εμφάνιση της ελκωτικής βλάβης (ελαφρώς νωρίτερα συγκριτικά με τις μη ειδικές) και παραμένουν θετικές δια βίου στην πλειονότητα των ασθενών(3). Δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία ή τη διάγνωση επαναμόλυνσης λόγω κακής συσχέτισης με τη δραστηριότητα της νόσου(5).
Εσφαλμένες τιμές
Στις περισσότερες μελέτες ο συνολικός επιπολασμός των ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων στους γενικούς πληθυσμούς που εξετάστηκαν για σύφιλη μέσω μη ειδικών τρεπονημικών αντιδράσεων κυμαίνεται μεταξύ 0,2-1,5%(6). Καταστάσεις που συνδέονται με ψευδώς θετικές μη ειδικές τρεπονημικές αντιδράσεις είναι οι εξής: (3)
- Πρόσφατο έμφραγμα του μυοκαρδίου
- Περίοδος αμέσως μετά από εμβολιασμό
- Εμπύρετες λοιμώξεις (ελονοσία, ηπατίτιδα, ανεμευλογιά, ιλαρά, κ.ά.)
- Κύηση
- Ενδοφλέβια χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών
- Αυτοάνοσα νοσήματα
- HIV λοίμωξη
- Χρόνιες ηπατικές παθήσεις
- Λέπρα
- Κακοήθειες
Ο επιπολασμός των ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων από τεστ μη τρεπονεμικής σύφιλης είναι σπάνιος (<0,85% αυτών που εξετάστηκαν), και συνήθως οφείλεται στο φαινόμενο της προζώνης το οποίο μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της σύφιλης. Επίσης, τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να είναι πιο συνηθισμένα όταν οι οροί φυγοκεντρούνται σε ψυχρότερες θερμοκρασίες(6).
Πηγές
- Chitneni, P, Owembabazi, M, Muyindike, W, Asiimwe, S, Masete, G, Mbalibulha, Y, et al. (2023). Sexually Transmitted Infection Point-of-Care Testing in Resource-Limited Settings: A Narrative Review Guided by an Implementation Framework. Sex Transm Dis, 50(10):e11-e16. https://doi.org/10.1097/olq.0000000000001848
- McCormack, D, Koons, K. (2019). Sexually Transmitted Infections. Emerg Med Clin North Am, 37(4):725-738. https://doi.org/10.1016/j.emc.2019.07.009
- National Public Health Organization. https://eody.gov.gr/en/
- Peeling, RW, Mabey, D, Kamb. ML, Chen, X-S, Radolf, JD, Benzaken, AS. (2023). Syphilis. Lancet, 402(10398):336-346. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(22)02348-0
- Satyaputra, F, Hendry, S, Braddick, M, Sivabalan, P, Norton, R. (2021). The Laboratory Diagnosis of Syphilis. J Clin Microbiol, 59(10):e0010021. https://doi.org/10.1128/jcm.00100-21
- Tuddenham, S, Katz, SS, Ghanem, KG. (2020). Syphilis Laboratory Guidelines: Performance Characteristics of Nontreponemal Antibody Tests. Clin Infect Dis, 71(Suppl 1):S21-S42. https://doi.org/10.1093/cid/ciaa306
- Wagenlehner, FME, Brockmeyer, NH, Discher, T, Friese, K, Wichelhaus, TA. (2016). The Presentation, Diagnosis, and Treatment of Sexually Transmitted Infections. Dtsch Arztebl Int, 113(1-02):11-22. https://doi.org/10.3238/arztebl.2016.0011
Image by Adobe Stock (https://stock.adobe.com/images/close-view-of-blood-samples-for-sexually-transmitted-infection-sti-test-std-hiv-syphilis-hepatitis-c-hepatitis-b/554367833)
